دنباله هواپیما چیست؟ (بین خودمون بمونه خیلی از مردم عادی فکر میکنن دود موتور هواپیماست)

مخلوط هوای خروجی از موتور هواپیما در بردارنده بخار آب و چندین گاز دیگر به همراه ذرات دوده و فلز است. وقتی این مخلوط از انتهای موتور خارج می شود، با هوای سرد ترکیب شده، بخار آب داخل آن متراکم می گردد و به قطرات آب تبدیل می شود. این قطرات نیز با قرار گرفتن در محیط سرد بیرون منجمد شده و به ذرات یخ تبدیل می شوند. در واقع، آنچه شما از روی زمین می بینید، یک دنباله سفید متراکم از قطعات کریستالی همین یخ هاست که در پشت هواپیما تشکیل می شود.
اما چرا گاهی اوقات هواپیماها هیچ دنباله ای از خود به جای نمی گذارند یا دنباله آنها خیلی کوتاه است؟ دلیل این امر نیز بسیار ساده است: اگر در ارتفاع پروازی هواپیما، هوای خشک و یا رطوبت کم باشد، دنباله تشکیل نخواهد شد. در واقع برای تشکیل دنباله، میزان رطوبت نسبی باید 100 درصد یا بیشتر باشد. در هوای خشک، ذرات کریستالی یخ به محض تشکیل شدن، بخار خواهند شد
البته گاهی نیز هوا به اندازه کافی مرطوب است ولی به آن حد سرد نیست. در ارتفاعاتی که معمولاً دنباله یا رد هواپیما شکل می گیرد (28000 تا 40000 پا)، دمای هوا باید بین 36- تا 76- درجه فارنهایت باشد. اگر هواپیمایی دنباله یا رد بلندی از خود به جای بگذارد، می توان حدس زد که هوا درآن بالا نه تنها سرد است بلکه بسیار مرطوب است و در نتیجه ذرات کریستالی یخ همچنان پایدار هستند.اگر دنباله متوقف شده و دوباره شروع می گردد و یک خط منقطع در آسمان ایجاد می نماید، احتمالاً هواپیما در یک قطعه خشک پرواز کرده و دوباره وارد ناحیه مرطوب می شود.
اگر در سمت پشت هواپیما، بین دم و سر دنباله، یک امتداد 100 پایی از هوای خالص وجود داشته باشد که نشان می دهد زمان تشکیل یخ از مخلوط گاز داغ خروجی و هوای اطراف کوتاه بوده است. گاهی ممکن است ابتدا چهار خط سفید و سپس دو خط سفید ببینید. در این صورت می توانید به این نتیجه برسید که هواپیمای در حال پرواز چهار موتوره است که هر موتور دنباله خود را ایجاد می کند و پس از مدتی به دلیل جریان هوا، دنباله های موتور سمت راست باهم و موتورهای سمت چپ نیز با هم ترکیب می شوند و تنها دو دنباله از هواپیما باقی می ماند.

پس از تشکیل دنباله، امکان دارد اتفاقات زیادی برای آن بیفتد. ممکن است باد آن را با خود برده، عریض تر نماید و لبه های تیز و مشخص آن را از بین ببرد. اگر دنباله ها به اندازه کافی بزرگ شوند، کریستال های یخ به لایه پایینی که خشک تر است می افتند و بخار می شوند و یا در یک لایه اشباع شده افتاده و ترک بر می دارند. اگر پدیده قیچی باد وجود داشته باشد، کریسال های لایه پایینی با سرعتی متفاوت از کریستال های بالایی حرکت می کنند. در این حالت، یک دنباله رو به گسترش به صورت افقی یا عمودی تشکیل می شود. البته تا کنون چندین بار گزارشهایی در مورد فروریختن قطعات یخ بر روی زمین نیز اعلام شده است.
باید توجه داشت که تشکیل دنباله تنها مختص هواپیما های جت نیست، بلکه در هواپیماهای پیستونی، راکت ها و حتی پرندگان نیز امکان تشکیل دنباله وجود دارد. گای مورچی در کتاب مشهور خود به نام آهنگ آسمان می نویسد: من در مورد غازهای وحشی که دنباله های بخار را بر فراز کوههای راکی از خود بر جای می گذارند، شنیده ام. یکی از کارشناسان ناسا در این مورد می گوید: بله! امکان چنین چیزی وجود دارد! یک قو در هنگام پرواز، با نمناک کردن هوای 36- درجه فارنهایتی اطراف خود، می‌تواند باعث تشکیل یک دنباله شود، اگرچه این دنباله تقریباً کوچک است.
نخستین گزارش ثبت شده در مورد دیده شدن دنباله در آسمان در سال 1915 و بر فراز کوههای آلپ ایتالیا باز می‌گردد. اما این موضوع تا زمان جنگ جهانی دوم چندان مورد توجه قرار نگرفت. نیروهای هوایی شرکت کننده در این جنگ و دنباله هواپیماهای آنها که رفته رفته به نمادی برای این نیروها به شمار می‌آمدند، توجه بسیاری از افراد را به خود جمع کردند. حتی برخی خلبانان از وجود این دنباله ها به عنوان ترفندی برای انجام پروازهای جمع، یافتن اهداف و ایجاد پوشش برای حملات استفاده می‌نمودند. در اوایل دهه 1990 میلادی، وقتی طراحی بمب افکن پنهانکار B-2 از سوی ایالات متحده ارایه شد، موضوع دنباله ها باز هم بیشتر مورد توجه قرار گرفت. استیو ویور، از کارشناسان ارشد هواشناسی در پایگاه هوایی رایت پترسون در این مورد می‌گوید: آنها هزینه گزافی صرف تکمیل یک بمب افکن پنهانکار چند میلیارد دلاری کرده بودند که از دید رادارها پنهان بود، اما می‌شد دنباله آن را از روی زمین و با چشم غیر مسلح دید! نمونه اصلی B-2 یک مخزن در خارج از ارابه فرود اصلی داشت که مواد شیمیایی خاصی را در خود جای می‌داد و از طریق مخلوط شدن با گازهای خروجی، از تشکیل دنباله جلوگیری می‌نمود. اما شایعات گوناگونی مبنی بر عدم کارکرد صحیح این راهکار به گوش می‌رسید. در نهایت، شرکت اوفید، از سازندگان حسگرهای اپتیکی در کلورادو راه حل کارامدتری پیدا کرد. این شرکت، سامانه‌ای با نام رد‌یابی و بردیابی نوری (LIDAR Light Detection And Raging) را ارایه داد که دنباله‌ را از ابرها تشخیص می‌داد و در صورت پیدایش دنباله، به خلبان هشدار تغییر ارتفاع می‌داد
، در مورد دنباله‌ها می‌گوید: شما با دیدن آنها متوجه می‌شوید که هواپیماهای جلوتر از شما پرواز آرامی داشته (در صورتی که دنباله ها موج‌دار نبوده و به سرعت پراکنده نشوند) یا خیر! در ضمن که با مشاهده چندین دنباله می‌توان به این نتیجه رسید که مسیر پروازی کنونی پرتلاطم است و تصمیم صحیح را برای افزایش یا کاهش ارتفاع اتخاذ نمود.
اما برخی کارشناسان هوانوردی هرآنچه که ما تا کنون گفتیم را نفی نمی‌کنند! آنها اعتقاد دارند دنباله‌های کوتاهتر در اثر ذرات یخ تشکیل می‌شوند، اما دنباله‌های پهن‌تر و بزرگتر در واقع به دلیل تشعشعات حاصل از پرواز هواپیماها به وجود می‌آیند که برای سلامتی مردم نیز مضرند. البته این ادعای آنها هیچ گاه به طور علمی ثابت نشده است